Cống Tân Dinh (huyện Trà Ôn-Cầu Kè, Trà Vinh) hiện vẫn phục vụ rất hiệu quả trong phòng, chống hạn, mặn sau gần gần 4 năm đưa vào sử dụng

Những công trình thuỷ lợi phát huy tác dụng giữa cao điểm của hạn mặn

Những năm qua, từ nguồn vốn do Trung ương trực tiếp đầu tư hoặc hỗ trợ đầu tư và nguồn vốn của địa phương, trên địa bàn tỉnh, đặc biệt là vùng Nam Măng Thít (thuộc 2 huyện Vũng Liêm, Trà Ôn) có nhiều công trình, dự án thủy lợi lớn được xây dựng, giúp địa phương chủ động trong phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn.

Đầu tiên có thể kể đến cống Nàng Âm (tại ấp Đại Nghĩa, xã Trung Thành Đông, huyện Vũng Liêm). Cống có 2 khoang, mỗi khoang rộng 10m, được Bộ Nông nghiệp-PTNT xây dựng hoàn thành vào năm 2007, giúp ngăn mặn và cấp nước ngọt cho gần 3.000ha đất canh tác vùng phía Đông Quốc lộ 53, thuộc địa phận các xã Trung Thành Đông, Trung Thành, Trung Ngãi, Trung Nghĩa và thị trấn Vũng Liêm.

Kế đến là cống Vũng Liêm (tại xã Trung Thành Đông và Trung Thành Tây, huyện Vũng Liêm) có cửa rộng 75m (gồm 3 khoang, mỗi khoang rộng 25m), năng lực tưới, tiêu, ngăn triều, ngăn mặn hơn 11.300ha thuộc huyện Vũng Liêm và một phần huyện Càng Long (Trà Vinh). Cống Tân Dinh (cửa rộng 40m) có năng lực kiểm soát mặn và triều cường, tạo ra nguồn nước sạch tiêu úng, cải tạo đất cho 28.459ha diện tích đất tự nhiên thuộc các huyện Vũng Liêm, Trà Ôn (Vĩnh Long) và huyện Cầu Kè (Trà Vinh). Hai cống lớn này được Bộ Nông nghiệp-PTNT đầu tư xây dựng năm 2018, cuối năm 2020 đưa vào vận hành đã phát huy tác dung ngăn mặn, trữ ngọt cho phần lớn diện tích canh tác của 2 huyện Trà Ôn, Vũng Liêm.

Nhiều hộ dân ở ấp Rạch Trúc, thị trấn Vũng Liêm (huyện Vũng Liêm) cho hay, năm 2016, nước mặn lên quá cao làm nước sông, rạch ở đây không dùng tưới cho cây trồng. Nhà máy nước thị trấn Vũng Liêm cũng khó lấy nước ngọt vì mặn. Kể từ khi có cống Vũng Liêm mà 4 mùa hạn mặn, nhà máy này vẫn cấp nước sinh hoạt đầy đủ suốt mùa khô. Nông dân cũng trồng được lúa Đông Xuân, Hè Thu, không bị thiệt hại do hạn mặn.

Cùng lúc đó, kinh Mây Phốp-Ngã Hậu (thuộc địa bàn huyện Vũng Liêm) dài 9.313m được nạo vét, mở rộng, giúp tiêu úng, tháu chua, rửa phèn, đẩy mặn cho 160.680ha đất tự nhiên thuộc các huyện Càng Long, Cầu Kè, Châu Thành (tỉnh Trà Vinh) và 6.000ha đất canh tác lúa, 1.460ha đất trồng cây ăn trái của huyện Vũng Liêm.

Song song đó, năm 2020, Sở Nông nghiệp-PTNT khởi công dự án đê bao sông Măng Thít (giai đoạn 2) có chiều dài 24km qua địa phận huyện Mang Thít, Vũng Liêm, Tam Bình, Trà Ôn. Đến nay, dự án đã cơ bản phần đắp đê, hàng loạt các cống ở các vàm sông, rạch nối với sông Măng Thít đều được xây dựng.

Hiện nay hệ thống cống cùng với các công trình đê bao, đập đã khép kín 94,4% diện tích đất sản xuất nông nghiệp của tỉnh, cơ bản kiểm soát được mặn xâm nhập sâu vào nội đồng, bảo vệ an toàn sản xuất cho phần lớn đất nông nghiệp, góp phần ổn định đời sống dân cư trên các địa bàn thường niên bị ảnh hưởng của xâm nhập mặn, nhất là vùng Nam sông Măng Thít.

Vì vậy, mùa khô năm nay (tính đến đầu tháng 5), mặc dù hạn hán xảy ra gay gắt, nhưng nhìn chung, thiệt hại về sản xuất nông nghiệp-thủy sản do hạn hán, xâm nhập mặn là không lớn; gần 382.000ha lúa và hơn 17.500ha rau màu vụ đông xuân 2023-2024 thu hoạch an toàn và lúa hè thu 2024 đã gieo sạ gần hết kế hoạch, chỉ có gần 2.200ha lúa hè thu 2024 ở ở các xã có vùng đất ruộng gò cao của huyện Vũng Liêm, như: Trung Hiệp, Quới An, Trung Thành Tây, Trung Thành, Trung Ngãi, Trung Nghĩa bị xuống giống trễ do thiếu nước làm đất bởi nắng hạn gay gắt hơn năm ngoái.

Tiếp tục đầu tư hoàn thiện hệ thống thuỷ lợi

Hiện toàn tỉnh có trên 6.000 cống các loại, trong đó có trên 30 cống lớn (cửa cống rộng từ 5m trở lên). Thời gian qua việc đầu tư xây dựng mới, nâng cấp và hoàn thiện hệ thống cống đã cơ bản đáp ứng yêu cầu ngăn mặn, trữ nước ngọt, phục vụ sản xuất và dân sinh và cải thiện môi trường.

Trong thời gian tới, Sở Nông nghiệp-PTNT tiếp tục thực hiện phần còn lại của dự án đê bao sông Măng Thít (giai đoạn 2) và tập trung triển khai thực hiện dự án đê bao lớn nhất của tỉnh từ trước đến nay, đó là dự án nâng cấp đê bao dọc sông Hậu dài hơn 26km (thuộc Bình Tân, Trà Ôn và thị xã Bình Minh) trong giai đoạn 2021-2025, trong có sẽ xây dựng 8 cống lớn (khẩu độ từ 5-10m) tại các vàm sông, rạch nối với sông Hậu.

Ngoài ra, theo kế hoạch của Bộ Nông nghiệp-PTNT, từ nay đến năm 2026, Bộ này sẽ triển khai xây dựng mới 6 cống lớn, như: cống Sậy Đồn, Bưng Trường, Mương Khai Lớn, sửa chữa cống Nàng Âm (huyện Vũng Liêm), Cái Cá, Sa Rày, Trà Ngoa (huyện Trà Ôn) nhằm hoàn chỉnh thủy lợi vùng Nam Măng Thít. Sáu (6) cống lớn này sẽ được bố trí trong tiểu dự án hệ thống thủy lợi Nam Măng Thít (thuộc tỉnh Vĩnh Long-Trà Vinh) thuộc dự án “Chống chịu khí hậu và chuyển đổi tổng hợp vùng ĐBSCL”, sử dụng vốn vay Ngân hàng Thế giới và viện trợ không hoàn lại của Chính phủ Úc đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề xuất đầu tư vào ngày 18/3/2024 tại Quyết định số 233/QĐ-TTg. Dự án do Bộ Nông nghiệp-PTNT làm cơ quan chủ quản.

Sau khi các dự án, công trình thủy lợi nêu trên hoàn thành thì có khoảng 80.000ha đất tự nhiên được kiểm soát mặn, trữ nước triệt để (gồm toàn bộ vùng Nam Măng Thít và một phần của vùng Bắc Măng Thít thuộc 2 huyện Mang Thít, Tam Bình và thị xã Bình Minh).

Trên cơ sở Quy hoạch tỉnh Vĩnh Long thời kỳ năm 2021-2025, tầm nhìn đến năm 2050 (Chính phủ phê duyệt năm 2023) và các kế hoạch trung hạn đã có, ngành nông nghiệp-PTNT và các địa phương trong tỉnh sẽ triển khai thực hiện các dự án, công trình theo quy hoạch, trong đó sẽ từng bước xây cống hoàn thiện thủy lợi cho các xã cù lao thuộc huyện Long Hồ, cống dọc sông Cổ Chiên…và hoàn thiện thủy lợi nội đồng, phấn đấu đến năm 2050: “Hoàn thiện hệ thống thủy lợi hiện đại, thông minh bảo đảm chủ động phục vụ chuyển đổi, đa dạng hóa sản xuất nông nghiệp và dân sinh, từng bước tự động hóa trong vận hành, có kết nối với phát triển của hệ thống thủy lợi trong khu vực để chủ động phục vụ phòng, chống thiên tai, thích ứng và ứng phó với biến đổi khí hậu” như mục tiêu đề ra.